Halide Edip Adıvar ( 1884-9 Ocak 1964)
Halide Edip 1884 yılında İstanbul’da doğmuştur. Babası hazine kâtibi Mehmet Edip Bey, annesi Fatma Berifem Hanım’dır. İlköğrenimini evde özel derslerle tamamlamıştır. Daha sonra girdiği Amerikan Kız Kolejini lisans düzeyinde tamamlayan ilk Müslüman kadın olmuştur. Burada okurken çevirisini yaptığı Jacob Abbott’un “Ana” adlı kitabı 1897 yılında basılmıştır.
Erken Evlilik
1901 yılında mezun olduktan sonra, 1902 yılında Matematik öğretmeni Salih Zeki Bey’le evlenmiştir. Bu evlilikten Ayetullah ve Hasan Hikmetullah Togo isimli iki oğlu olmuştur. Evlendiği yıllarda ünlü matematikçilerin yaşamını Türkçeye çevirmiş ve kocasının yazdığı Kamus-u Riyaze kitabına yardım etmiştir. Shakespehare’in “Hamlet” eserinin çevirisini yapmıştır. Kadın hakları ile ilgili ilk yazısı Halide Salih ismiyle Tevfik Fikret’in çıkardığı “Tanin” gazetesinde yayınlanmıştır.
Kısa Bir Ayrılık ve Balkan Savaşları
31 Mart Ayaklanmasında ( 13 Nisan 1909) Mısır’ oradan da İngiltere’ye gitmiştir. Aynı yıl geri döndüğü İstanbul’da kız mekteplerinde öğretmenlik ve müfettişlik yapmıştır. “Heyyula” ve “Raik’in Annesi” romanları basılmış ve 1910 yılında eşinden ayrılmıştır. “Seviyye Talip” romanı Halide Edip adıyla basılmıştır. 1911 yılında başlayan Balkan Savaşlarında kadınları örgütlemiş ve yardım işlerinde çalışmıştır. Aynı yıllarda Türk Ocağı’nda Turancılık felsefesini benimseyen Halide Edip’in “Talim ve Edebiyat, Son Eseri, Yeni Turan, Harap Mabetler ve Handan” kitapları basılmıştır. 1916 yılında Kız Mektepleri Umumi Müfettişi iken görevlendirildiği Lübnan ve Suriye’de okullar ve yetimhaneler açmış, “Kenan Çobanları” operasını yazmıştır. Orada görevde iken Dr.Adnan Adıvar ile evlenmiş ve 1918 de yurda dönmüştür. “Mor Salkımlı Ev” romanında hayatının buraya kadar olan kısmını anlatmıştır.
İzmir’in İşgali ve İstanbul Mitingleri
İzmir’in 15 Mayıs 1919’da işgal edilmesi üzerine İstanbul’da bir dizi protesto mitingi düzenlenmiştir. Halide Edip Fatih, Üsküdar mitinglerinde konuşmacı olarak bulunmuştur. Sultanahmet mitingiyle tam bir halk kahramanı olmuştur. İngilizlerin İstanbul’u işgal etmesiyle haklarında idam kararı verilen ve padişah tarafından onaylanan 6 kişiden (Mustafa Kemal, Kara Vasıf, Ali Fuat Paşa, Ahmet Rüstem, Dr. Adnan Adıvar ve Halide Edip) biri olmuştur.
Kurtuluş Savaşı Yılları
İdam kararından sonra eşi ile Ankara’ya gelmiştir. 1920’de Anadolu Ajansının kuruluşunda bulunmuş ve çalışmıştır. Mustafa Kemal’e tercümanlık yapmış, Hâkimiyet-i Milliye gazetesinde yardımlarda bulunmuştur. 1921’de Ankara Kızılay başkanı olmuş, Eskişehir Kızılay’ında hasta bakmıştır. Cepheye katılmış, Sakarya Savaşında Onbaşı, Dumlupınar Savaşında Üstçavuş rütbeleri almış, kendisine İstiklal Madalyası verilmiştir. ”Vurun Kahpeye, Türk’ün Ateşle İmtihanı, Ateşten Gömlek, Kalp Ağrısı ve Zeyno’nun Oğlu” bu yıllarda yazdığı eserlerdir.
Savaş Sonrası Yıllar ve Ölümü
Savaş sonrası Ankara’ya dönmüş, eşinin görevi gereği İstanbul’a yerleşmiştir. Daha sonra yurt dışında 14 yıl süre ile çeşitli ülkelerin üniversitelerinde konferanslar ve dersler verdikten sonra 1939 yılında yurda dönmüştür. Bu arada en önemli eseri olan “Sinekli Bakkal” basılmış ve 1943 yılında Türkiye’de en çok basılan kitap olmuştur.
1940 yılında İstanbul Üniversitesinde İngiliz Filolojisi bölümünü kurmuş ve 10 yıl başkanlığını yapmıştır.
1950 yılında bağımsız milletvekili olmuş, bu görevinden 1954 yılında ayrılarak tekrar üniversiteye geçmiştir.
Halide Edip Adıvar 9 Ocak 1964 yılında İstanbul’da böbrek yetmezliği sonucu yaşamını yitirmiştir.
Kaynak: www.mebilgi.com– Yazıya aktif link verilmeden, kaynak alınamaz!