Topraklama Nedir?

Elektrik tesislerinin üretim, iletim ve dağıtım şebekelerinde, cihazların güvenliğini ve onları kullanan insanların sağlığını koruyan tesisatlara Topraklama adı verilir. Elektrik akımının bulunmaması gereken cihaz bölümlerinin uygun iletken ve elektrotlarla düşük dirençli yollardan toprağa bağlanması olarak ifade edilebilir. Elektrikle alakalı tüm makine ve ekipmanların metal kısımlarının düzenlenen topraklama tesisatı ile toprağa bağlanması önemlidir.

Topraklamanın Önemi Nedir?

Elektrik akımının oluşması, devreleri çalıştırması ve herhangi bir arıza durumunda kaçak akımların kontrolü için topraklama hattı önemlidir. Özellikle koruma açısından makine gövdelerinde bulunabilecek hata akımlarının rahat bir şekilde toprağa akması, topraklama tesisatının yeterliliği ile ilişkilidir. Bu noktada bu tesisatları meydana getiren tüm elemanların uygun olarak tasarlanmış olması koruma açısından gereklidir.

Topraklama Tesisatlarının Elemanları Nelerdir?

Topraklama tesisatlarının uygun ve yeterli olabilmesi açısından sistemi oluşturan önemli elemanlar şunlardır;

• Toprak: Topraklama da amaç akımın mümkün olan en az dirençle toprakla buluşması olduğu için bunu sağlayacak en önemli kısım toprağın kendisidir. Toprağın elektriksel özdirencinin küçük olması topraklama tesisatları için önemlidir. Bunu da etkileyen toprağın cinsi olmaktadır. Aşağıda toprak çeşitleri ve sahip oldukları özgül toprak direnci görülmektedir.
• Topraklama Elektrotu: Toprağın içerisine gömülen, toprakla geniş yüzeyli bağlantısı olan ve uygun kablolarla tesisata bağlantılı iletken parçalardır. Topraklama elektrotları, 0,5-1m derinliğe yerleştirilen “Yüzeysel “ve 1 m den daha derine yerleştirilen “Derin” topraklayıcılar olarak iki şekilde konumlandırılır.             Topraklama elektrotları; şerit, çubuk ve levha topraklayıcı olarak üç şekilde kullanılmaktadırlar.

• Topraklama İletkeni ve Bağlantı Elemanları: Faydalı bir topraklama için toprak ve topraklama elektrotunun uygunluğu kadar tesisatı tamamlayan topraklama iletkeni ve iletkeni hatla ilişkilendiren bağlantı elemanları da önemlidir. Topraklama iletkeni, Mekanik zorlamalara karşı korunmuş olan sabit tesislerde 1.5 mm² Bakır veya 2.5 mm² Alüminyum yalıtılmış iletken olmalıdır. Mekanik zorlamalara karşı korunmamış olan sabit tesislerde ise 4 mm² bakır ya da kalınlığı en az 2,5 mm olan 50 mm² lik çelik şerit olmalıdır.

Topraklama Çeşitleri Nelerdir?

Topraklama tesisatları uygun tesis elemanları kullanılarak kurulduktan sonra, farklı amaçları yerine getirmek için kullanılabilmektedir. Buna göre;

• Koruma Topraklaması: İşletme araçlarının insanların dokunabilecekleri metal yüzeylerinde meydana gelebilecek kaçak akımlara karşı yapılan topraklama çeşididir. Binada oluşturulan topraklama tesisatına, elektrikli makinelerin aktif olmayan yüzeylerinin bağlanması ile yapılır.
• İşletme Topraklaması: Tesisin normal işletilmesi için ihtiyaç duyulan bir topraklama çeşididir. Transformatörlerin sıfır noktaları, doğru akım tesislerinde bir kutup veya orta iletkenin topraklanmamasıdır. Ülkemizde Orta gerilim şebekeleri direnç üzerinden, Yüksek gerilim şebekeleri ise direkt olarak İşletme topraklaması yapılmaktadır.
• Fonksiyon Topraklaması: İletişim tesislerinde ve işletme elemanlarının fonksiyonlarını istenilen şekilde yerine getirmesinde bu topraklama önemlidir. Yıldırım etkilerine karşı koruma, raylı sistem topraklaması, zayıf akım cihazlarının topraklaması, telsiz haberleşme sistemleri bu tip topraklamaya örnek olarak verilebilir.
• Yıldırıma Karşı Yapılan Topraklama: Binalara yıldırım düşmesi durumunda yıldırım akımının, işletme iletkenlerine zarar vermeden toprağa ulaştırılmasını sağlayan topraklamadır.

Paratoner Nedir?

Yıldırım etkilerinin zarar vermeden toprağa iletilmesi için uygulanan sisteme genel olarak paratoner tesisatı denir. Bu işlem için kullanılan metotların tamamını Yıldırımdan korunma tesisatı olarak adlandırmak daha doğru olacaktır.

Yıldırımdan korunma tesisatları genel olarak dış yıldırımlık ve iç yıldırımlık olarak ikiye ayrılır. Dış yıldırımlık ise Franklin çubuğu, Kafes metodu, Erken akım yayıcı paratonerler olarak üç kısımda incelenmektedir.

• Franklin Çubuğu: Yıldırımdan korunacak binanın en yüksek noktasına yerleştirilen sivri çubukla yapılan korumadır. Bu yöntemle geniş alanların korunması mümkün olmamakla beraber, sivri ve geniş yüzeyi olmayan minare tarzı yapılarda kullanılabilir.
• Aktif Paratonerler: Piezo elektrik kristalli ve elektrostatik olmak üzere iki çeşidi bulunan aktif paratonerler, daha geniş yüzey yarıçapına sahip koruma alanı olan paratonerlerdir.
• Faraday Kafesi: Yıldırım etkilerine karşı korunmak istenen binanın tüm yüzeylerinin devamlı ve kesintisiz olarak, iletken ağlarla örülmesi yöntemidir.

Kaynak: www.mebilgi.com– Yazıya aktif link verilmeden, kaynak alınamaz!