Reşat Nuri Güntekin (25 Kasım 1889-7 Aralık 1956)

Cumhuriyet dönemi Çağdaş Türk Edebiyatı yazarlarından olan Reşat Nuri Güntekin, 25 Kasım 1889 tarihinde İstanbul’da doğmuştur. Kız kardeşi Reşide’nin küçükken ölmesi sonucu ailenin tek çocuğu olarak büyümüştür. Babası askeri Doktor Nuri Bey, annesi ise Kars valisinin kızı Latife Hanım’dır. Babasının görevi gereği birçok ilde bulunan Reşat Nuri, ilkokula Çanakkale’de başlamıştır. O’nu edebiyatla tanıştıran babasının zengin kitaplığı içerisinde bulunan Udi (Fatma Aliye Hanım) isimli romandır.

İstanbul’a Dönmesi ve Öğretmenlik Mesleği

Babasının görevi gereği gittiği İzmir’de bir müddet Frer okullarında ( Papazların çalıştığı yabancı okulları) öğrenim görmüştür. Daha sonra İstanbul’ döndüklerinde Mekteb-i Sultani (bu gün ki Galatasaray Lisesi) ve Saint Joseph Lisesine devam etmiştir. Sınava girerek kazandığı Darülfünun-ı Osmani Ulum-i Edebiyat Şubesini (bu gün ki İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi) 1912 yılında tamamlamıştır. Ertesi yıl Bursa Sultanisi’ ne (Sultani: Lise ve üniversite arasında eğitimli devlet adamı yetiştiren okullar)  Fransızca öğretmeni olarak atanmıştır. 1919 dan itibaren 1927 yılına kadarböğretmenlik mesleğine İstanbul’da devam etmiştir. Beşiktaş İttihat Terakki Mektebi, Fatih Vakf-ı Kebir Mektebi, Akşemsettin Mektebi, Feneryolu Murad-ı Hamis Mektebi, Osman Gazi Paşa Mektebi, Vefa Sultanisi, İstanbul Erkek Lisesi, Çamlıca Kız Lisesi, Kabataş Erkek Lisesi, Galatasaray Lisesi ve Erenköy Lisesinde çalışmıştır. 1927 yılında Erenköy Lisesinden öğrencisi Hadiye Hanım ile evlenmiştir. Bu evlilikten 1941 yılında Ela isimli tek çocuğu dünyaya gelmiştir.

Yazarlıkla Tanışması

Reşat Nuri’nin uzun bir hikâye olan ilk eseri “Eski Ahbap” 1917 yılında  “Diken” dergisinde yayınlanmıştır. 1918 ve 1919 yıllarında Zaman Gazetesinde “Temaşa Haftaları” adıyla yayınlanan köşesinde tiyatro eleştirmenliği yapmıştır. 1920 yılında “Hançer”, 1922 yılında ise “Eski Rüya”  adlı tiyatro eserlerini yazmıştır. Yazarı üne kavuşturan ise 1922 yılında Vakit Gazetesinde yayınlanan “Çalıkuşu” romanıdır. 1924 yılında “Gizli El”, “Damga”, “Dudaktan Kalbe” ve 1926 yılında “Akşam Güneşi” romanları yayınlanmıştır. Bu yıllarda çeşitli dergi ve gazetelerde “Hayrettin Rüştü, Mehmet Ferit, Cemil Nimet” gibi mahlalarla yazıları yayınlanmıştır. “Ateşböceği, Ağustos böceği, Yıldız böceği” gibi takma adlarla ise magazin ve mizah dergilerine eserler vermiştir. 1928 yılında yayınlanan “Acımak” romanından sonra 10 yıl kadar yazmaya ara vermiştir.

Anadolu’da Geziler ve Milletvekilliği

1929 ve 1931 yılları arasında Dil Heyetinde görev yapmıştır. 1931 yılında müfettişliğe başlamış ve Anadolu’nun birçok yerini gezmiştir. Bu görev sırasında sürekli gözlem yapan Reşat Nuri, bu gözlemleri sonucu Türk Halkının karşı karşıya kaldığı gerçekleri en iyi şekilde, 1936 yılında yayınlanan “Anadolu Notları” eserinde yansıtmıştır. Reşat Nuri Güntekin, 1939 yılında yayınlanan “Yaprak Dökümü” eseri ile birlikte Çanakkale milletvekili olarak meclise girince müfettişliğe 1946 yılına kadar ara vermiştir. 1946 yılında Milli Eğitim Başmüfettişliği görevine atanmıştır. Bu sırada Cumhuriyet Halk Partisi’nin Ankara’da yayınladığı Ulus gazetesinin kolu olarak İstanbul’da Memleket gazetesini yayınlamıştır.

Yurtdışı Görevi, Emeklilik ve Ölümü

1950 yılında UNESCO (Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü) Türkiye temsilcisi ve Kültür Ataşesi olarak Fransa’nın Başkenti Paris’e gitmiştir. 1954 yılında yaşından dolayı bu görevde iken emekliye sevk edilmiştir. İstanbul’a dönerek kısa bir süre Şehir Tiyatrolarında danışmanlık ve heyet üyeliği yapmıştır. Kendisine akciğer kanseri teşhisi konunca tedavi olmak için İngiltere’nin başkenti Londra’ya gitmiştir. Tedavi gördüğü sırada 7 Aralık 1956 tarihinde burada hayatını kaybetmiştir. Türkiye’ye getirilen cenazesi Karacaahmet Mezarlığında defnedilmiştir.

Eserleri

Roman: Gizli El, Çalıkuşu (1922), Damga (1924), Dudaktan Kalbe(1925), Akşam Güneşi(1926), Bir Kadın Düşmanı (1927), Yeşil Gece, Acımak (1928), Yaprak Dökümü (1930), Kızılcık Dalları (1932), Gökyüzü(1935), Eski Hastalık (1938), Ateş Gecesi (1942), Değirmen (1944), Miskinler Tekkesi (1946), Harabelerin Çiçeği (1953), Kavak Yelleri, Son Sığınak, Kan Davası .

Hikaye: Eski Ahbap (1917), Roçild Bey (1919), Sönmüş Yıldızlar (1923), Tanrı Misafiri (1927), Leyla ile Mecnun (1928), Olağan İşler (1930), Aşk Mektupları.

Oyun: Hançer (1920), Eski Rüya (1922), Ümidin Güneşi (1924), Gazeteci Düşmanı, Şemsiye Hırsızı, İhtiyar Serseri (1925), Taş Parçası(1927), Yeşil Gece (1928), İstiklal, Hülleci (1933), Yaprak Dökümü (1939), Balıkesir Muhasebecisi (1953), Tanrıdağı Ziyafeti (1954), Bir Köy Öğretmeni, Çalıkuşu 2, Kavak Yelleri

Gezi Yazısı: Anadolu Notları (1939)