Cerrahi Maskeler ve Solunum Maskeleri
Yeni tip Corona Virüsü (covid -19), koruma önlemleri çerçevesinde kullanılan maskeler gittikçe daha fazla önem kazanıyor. Tam bir korumayı garanti etmese de koronavirüse karşı en koruyucu maske, temas nedeniyle ağız, burun yolundan virüs girişini engellemeyi hedeflemektedir. Solunum sistemini dış etkilerden korumak amacıyla kullanılan iki farklı maske türü bulunmaktadır. Bunlar cerrahi maskeler ve solunum maskeleridir. Cerrahi maskeler, Tıbbi Cihaz Yönetmeliği ile belirlenen şartlara uygun olarak üretilmektedir. Solunum maskeleri ise çeşitli uluslararası standartlara göre üretimi ve denetimi yapılan kişisel koruyucu donanım niteliğindedir.
Cerrahi Maskeler
Cerrahi maske, eczanelerden satın alınabilen ve “damlacıklar” yoluyla bulaşan bulaşıcı ajanlara karşı koruma sağlayan tek kullanımlık bir tıbbi cihazdır. Bu damlacıklar, kullanıcı nefes verdiğinde tükürük damlacıkları veya üst solunum yolundan salgılar şeklinde olabilir.
Sağlık görevlileri tarafından kullanılırsa, cerrahi maske hastayı ve çevresini (hava, yüzeyler, ekipman, cerrahi bölge) korur. Cerrahi maske bulaşıcı bir hasta tarafından giyilirse, hastanın çevresini kirletmesini önler. Cerrahi maskeler, 3 ila 8 saatten fazla giyilmemelidir.
Cerrahi maske ayrıca kullanan kişiyi, çeşitli biyolojik sıvı sıçraması risklerinden de koruyabilir. Bu amaçla kullanılan cerrahi maskelerin su geçirmez bir tabakaya sahip olması gerekir. Bu maskeler ayrıca, gözleri korumak için bir vizör ile de kullanılabilir.
Cerrahi Maske Nelerden Korumaz?
Ancak cerrahi maskeler “havadaki” bulaşıcı ajanlara karşı koruma sağlamaz. Bu maskelerin mikron seviyesinde büyüklüğe sahip olan virüs veya bakterileri ya da tozları filtre etmeleri mümkün değildir. Bu nedenle kullananların koronavirüs gibi bir virüs tarafından potansiyel olarak kontamine olmasını engellemez.
Solunum Maskeleri Nedir?
Solunum koruyucu donanım olarak üretilen bu maskeler, kullanıcının sağlık açısından tehlikeli olan aerosolleri (toz, duman, buğu) ve buharları veya gazları (dezenfektanlar, anestezik gazlar) solumasını önleyen kişisel koruyucu ekipmanlardır. Bu maskeler eczanede bulunmaz, kişileri havadaki bulaşıcı ajanlardan, örneğin koronavirüs, SARS, H1N1 vb. Gibi bir virüsün bulaşmasına karşı korur.
Solunum maskeleri iki kategoriye ayrılır, bunlar yalıtım ve filtreleme özelliği olanlardır. Filtreleme yapan maskeler bir yüz parçası ve bir filtreleme cihazından oluşmaktadır. Bazı cihazlarda, filtre elemanı yüz parçasına entegre edilmektedir. Filtre tipine bağlı olarak, maske ya sadece parçacıklara karşı, sadece belirli gazlara ve buharlara karşı ya da parçacıklara, gazlara ve buharlara karşı etkili olmaktadır.
Filtreleme yapan maskeler bazen kullanıcı konforunu artırmak için bir ekshalasyon valfi ile donatılabilir. Bu valf, maskenin içinde buğulanmayı önler ve kullanıcının kolayca nefes almasını sağlar.
Solunum maskelerinin tek kullanımlık veya tekrar kullanılabilir olanları bulunmaktadır. Tekrar kullanılabilenlerin, filtreleri dolduğunda değiştirmek mümkün olmaktadır.
Cerrahi ve Solunum Maskelerinin Standartları Nelerdir?
Bu iki maske türünün her biri, ülkeye veya coğrafi bölgeye bağlı olarak farklı standartlara ve düzenlemelere tabi olarak üretilmektedir. Cerrahi maskeler içeriden dışarıya yönde test edilir. Bu testlerde, bakteriyel filtrasyon verimliliği dikkate alınmaktadır.
Cerrahi maskeler, EN 14683 Avrupa standardına uygun olarak, 3 seviye bakteriyel filtrasyon verimliliğine ( BFE1, BFE2, Tip R ) göre üretilmelidir. Amerika Birleşik Devletleri’nde ise, üç koruma düzeyine sahip ASTM standartlarına uygun olarak üretimi sağlanmaktadır.
Solunum Maskelerinin Standartları
Solunum maskeleri, dışarıdan içeriye yönde testlere tabi tutulmaktadır. Bu testlerle, filtrenin verimliliği ve yüze sızıntı değerlendirilmektedir. Solunum koruyucu ekipmanlar için uygulanan Avrupa standardı EN 149’dur. Bu standarda göre üç ayrı koruyucu kategorisi bulunmaktadır. Bunlar FFP1, FFP2 ve FFP3 olarak adlandırılırlar.
FF: Face Filter (Yüz maskesi) anlamındadır.
P1, Toksik içermeyen tozlar.
P2, Kansere yol açabilecek tüm tozlar, aerosoller, demir tozları, Talaş tozları, sunta tozları, mdf tozları.
P2 özel, Su ve yağ bazlı toksik toza, neme ve dumana karşı, asit gazlar, zarar organik sızıntılara karşı kullanılır. Zararlı partikülerin yanı sıra ortamda bulunan düşük seviyelerdeki belirli gazların ve buharların rahatsız edici etkilerinden kurtulmak için tasarlanmışlardır.
P3, Tüm toksik tozlar, virüsler, bakteriler, enzimler için belirlenmiştir.
FFP1 kategorisindeki cihazlar, en az% 80 aerosol filtrasyonu sağlayan ve maksimum % 22 içerisine sızıntı ile üç kategoriden en az filtrelemeyi ifade etmektedir. Bu maske esas olarak toz maskesi (ev tadilatları ve çeşitli iş türleri) olarak kullanılır.
FFP2 maskeleri içeride minimum % 94 filtreleme yüzdesi ve maksimum % 8 sızıntıya sahiptir. Genellikle inşaat, tarım ve sağlık profesyonelleri tarafından influenza virüslerine karşı kullanılırlar. Şu anda koronavirüse karşı koruma için kullanılmaktadırlar.
FFP3 maskeleri, FFP’lerin en fazla filtreleme yapan kategorisidir. Minimum % 99 filtreleme yüzdesi ve içeride maksimum% 2 sızıntı ile asbest gibi çok ince parçacıklara karşı koruma sağlarlar.
Amerika Birleşik Devletleri’nde solunum maskeleri için NIOSH (Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü) standartları uygulanmaktadır. Bu standartta, yağ direncinin derecesine bağlı olarak solunum cihazı sınıfları bulunmaktadır.
Sınıf N: Yağ direnci olmayan cihazlardır. N95, N99 ve N100 şeklinde kategorileri bulunmaktadır. Harften sonraki sayılar, asılı partiküllerin filtreleme yüzdesini ifade etmektedir.
Sınıf R: Sekiz saate kadar yağa dayanıklı cihazlardır. Burada yine R95, R99 ve R100 şeklinde filtreleme yüzdelerini ifade eden kategoriler bulunur.
Sınıf P: Tamamen yağa dayanıklı cihazlardır. Bu sınıfta da P95, P99 ve P100 kategorileri yer alır.
Koronavirüse Karşı En Koruyucu Maske Hangisidir?
Bulaşıcı bir hasta, bulaşmadan şüphelendiği anda cerrahi maske kullanmalıdır. Avrupa standartlarına tabi olan ülkelerde, sağlık çalışanları, enfekte olan veya olduğundan şüphelenilen bir hastaya bakarken partiküllerin ve aerosollerin maksimum filtrasyonu için en az FFP2 veya FFP3 sınıfı bir solunum cihazı kullanmalıdır.
Amerika Birleşik Devletlerinin standartlarına tabi olan ülkelerde ise, N95 maskesi havadaki partiküllerin % 95’ini filtreler ve hastalık kontrol ve önleme merkezlerine göre bakteri ve virüsleri bile filtreleyebilir. Bu nedenle bu standardı uygulayan alanlarda, N, R veya P sınıfı bir solunum cihazı takmak gerekir.
Tek Kullanımlık veya Yeniden Kullanılabilir Maske Kullanılmalı mı?
Cerrahi maskeler, kullanımdan sonra uygun şekilde bertaraf edilmesi gereken tek kullanımlık tıbbi cihazlardır. Solunum koruyucu maskelerin (FFP/N, R veya P) tek kullanımlık veya tekrar kullanılabilenleri bulunur. Tekrar kullanılabilenlerin, filtreleri dolduğunda uygun şekilde değiştirmesi gerekmektedir.
Gaz filtreli solunum koruyucu cihazlarda, kullanıcı gaz kokusunu algılamaya başlarsa, derhal çalışma alanından ayrılmalı ve filtreyi değiştirmelidir. Benzer şekilde toz filtreleri için de kullanıcı nefes almada zorlanma algılamaya başlarsa, çalışmayı durdurmalı ve filtreyi değiştirmelidir. Bu maskeler çoğunlukla kimyasallarla temas halinde çalışan kişiler veya itfaiyeciler tarafından giyilir.