Dünyada Görülen İklim Türleri ve Özellikleri

Dünya çok büyük olmasına karşın belirli bölgelerdeki coğrafi şartların birbirine benzemesi buralarda aynı türden iklim özelliklerinin görülmesine neden olmaktadır. Yani bölgelerin deniz seviyesinden yüksekliği, denize olan uzaklığı, denizdeki akıntı yönü, yer şekilleri, yağış oranları gibi faktörlerin birbirine benzemesi sonucu ortak bir iklim sınıfı değerlendirilmektedir. Tabi bölgenin dünya üzerindeki konumu da (enlem-boylam) buna etki eder. Dünya üzerinde oldukça fazla alan kaplayan iklim bölgelerine Makro Klima İklim adı verilmektedir. Makro klimalar içerisinde bölgesel olarak farklılık gösteren küçük alanlarda görülen iklim ise Mikro Klima İklimdir.Dünya üzerindeki iklim çeşitlerini inceleyen bilim dalına Klimatoloji denilmektedir. Günümüzde dünyada en çok kullanılan sınıflandırma yöntemi Köppen İklim Sınıflandırılması yöntemidir. Öncelikle dünya üzerindeki iklim tiplerini Sıcak, Ilıman ve Soğuk iklim tipi olarak 3 gruba ayırıyoruz.

1-Sıcak İklim Tipi

Ekvatoral İklim

İsminden de anlaşıldığı gibi ekvator çevresinde ve 1000 metreden daha alçak olan bölgelerde görülür. Ya da daha başka bir deyişle 10. kuzey ve güney enlemleri arasıdır. Meksika, Malezya, Endonezya, Flipinler, Papua Yeni Gine ile birlikte Amazon ve Kongo Havzaları bu bölgelerdendir. Her mevsim yağış olur. Güneş ışınlarının genelde dike yakın gelmesi ve nemin fazla olması gece ve gündüz arasında az bir sıcaklık farkı görülmesine neden olur. Genel olarak sıcaklık ortalaması 25-30° arasındadır. Aşırı nemin etkisiyle de bitki örtüsü yıl boyunca yeşil kalan gür ve geniş yapraklı ormanlardır. Klimanjero ve Alp Dağları hariç genellikle yağmur şeklinde yağış olur.

Savan İklimi (Subtropikal)

Kuzey ve güney yarım kürede bulunan 10-20. enlemleri arasında kalan bölgelerde görülmektedir. Kolombiya, Venezüella, Mali, Nijer, Çad, Sudan ve Kuzey Avustralya bu iklim tipinin etkisindedir. Yağışlar en fazla yaz aylarında görülür. Sıcaklık yıllık ortalama 20° civarındadır. Gece gündüz arasındaki sıcaklık farkı 6-7° kadardır. Bitki örtüsü genel olarak savan denen uzun boylu ot topluluklarından oluşur. Yer yer palmiye türü ağaçların olduğu ormanlık alanlar mevcuttur.

 

Muson İklimi

Asya Kıtası’nın doğu, güney ve güneydoğu kısımlarında görülür. Çin, Hindistan ve Japonya gibi ülkeler bu iklim etkisindedir. Hindistan’ın kuzey doğusunda yer alan Çerapunçi bölgesi dünyanın en çok yağış alan bölgesidir. Bu bölgelerde esen Muson Rüzgarlarının etkisi ile yaz ayları sıcak ve yağışlı, kış ayları ise ılık ve kuraktır. Sıcaklık ortalaması yıl boyunca 20° civarında olup sıcaklık farkları 10-15° arasında değişir. Bitki örtüsü kış aylarında yapraklarını döken geniş yapraklı Muson ormanlarından oluşmaktadır.

Çöl İklimi

Genelde dünya üzerinde Dönenceler ile 30.paraleller arasındaki bölgelerde görülmektedir. Kuzey Afrika, Arap Yarımadası ve Batı Avustralya bu iklim etkisindedir. Yıllık sıcaklık 25-30° arasındadır. Günlük sıcaklık farkı çok yüksektir. Tropikal ve Karasal olarak iki şekilde kendini gösterir. Bitki örtüsü yok denecek kadar az çalı, cılız ot ve kaktüslerdir. Etrafı dağlarla çevrili çukur alanlarda yağışların az olmasından dolayı çöl özellikleri görülmektedir. Taklamakan (Çin), Gobi (Moğolistan), Karakum (Türkmenistan) ve Kızılkum (Özbekistan) çölleri bu bölge içerisinde yer almaktadır.

2-Ilıman İklim Tipi

Akdeniz İklimi

30-45° enlemleri arasında görülmektedir. Mısır ve Libya haricinde Akdeniz kıyısı ülkelerde, Ümit Burnu civarında ve Avustralya’nın güney kesimleri bu iklim çeşidinin etkisi altındadır. En fazla yağış kış aylarında gerçekleşir. Kışın 8-10° civarında olan sıcaklık yazın 28-30° civarında olup sıcaklık farkı bazen 20° yi bulabilmektedir. Yazlar sıcak ve kurak kışlar ılık ve yağışlıdır. Bitki örtüsü makilerden ve oldukça fazla bulunan zeytinliklerdir.

Step İklimi

Orta kuşakta yer alan karaların denizden uzak bölgelerinde görülmektedir. Orta Asya, Orta Amerika ve Güney Amerika’nın iç kesimleri, yurdumuzun da İç Anadolu ve Ergene bölgeleri de bu iklim etkisindedir. Yaz ayları sıcak ve kurak, kış ayları soğuk ve özellikle kar yağışlı geçer. Kışın -5° ortalamasında olan sıcaklığın yaz ortalaması 20-25° civarındadır. Bitki örtüsü ilkbaharda görülen yağmurlarla yeşeren fakat yaz başında kuruyan küçük boylu otlardan oluşur ki bunlara bozkır(step) denir.

Karasal İklim

30-60.paraleller arasında yer alan bölgelerde görülür. Kuzey Amerika’nın kuzeyi, Güney Amerika’nın batısı, Asya Kıtası’nın kuzey kesimlerinde denize uzak bölgeler bu iklim etkisindedir. Ülkemizde de Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bu kısımda yer alır. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve özellikle kar yağışlı geçer. Yaz aylarında 40°, kış aylarında ise -40° civarına düşebilen sıcaklık ortalaması 3-5° arasındadır. Doğal bitki örtüsü bozkır olmasına rağmen Sibirya ve Kanada’da iğne yapraklı ormanlar (tayga) bulunmaktadır.

Ilıman Okyanusal İklim

30-60.enlemler arasındaki karaların batı kıyılarında görülmektedir. Batı Avrupa, batı Kanada bu iklim etkisindedir. Sıcak su akıntıları ve batıdan esen rüzgarların etkisinden dolayı ortaya çıkar. Tüm mevsimlerde yağışlı olup yazlar serin kışlar ılıktır. Yurdumuzda Karadeniz bölgesinde de bu iklime benzer özellikler görülmektedir. Yaz aylarında 25° olan sıcaklık kış aylarında 6-8° arasında olup ortalama 13-15° sıcaklık görülür. En çok yağış Sonbaharda, en az yağış ise ilkbahardadır. Bitki örtüsü genellikle iğne yapraklı ve yayvan ormanlardan oluşmaktadır.

3-Soğuk İklim Tipi

Tundra İklimi

60 ve 70. Paraleller arasında görülür. Sibirya, İskandinavya Yarımadasının kuzeyi, Kanada’nın kuzeyi ve Grönland Adası kıyıları bu iklim etkisindedir. Yazlar çok kısa ve serin, kışlar ise çok uzun ve soğuk geçer. Kış aylarında toprak genelde dondur. En fazla yağış yaz aylarında gerçekleşir. Yaz aylarında 10° olan sıcaklık, kışın -40° ye kadar düşebilir. Sıcaklık ortalaması 0° nin altındadır. Bitki örtüsü “tundra” denen kısa ot, çalı ve yosunlardır.

 

Kutup İklimi

Grönland Adasının iç kesimleri ile Antarktika Kıtası’nda bu iklim görülür. Yağışlar oldukça az ve kar şeklindedir. Sıcaklık yıl boyunca 0° nin altında olur. Zemin buzlarla kaplıdır ve bitki örtüsünden söz edilemez. Güneş ışınları eğik geldiğinden oldukça fazla güneş almasına rağmen sıcaklık artmaz. Buharlaşma ve yağış çok az olduğu için bu iklim tipine Soğuk Çöl İklimi de denir.

 

Kaynak: www.mebilgi.com– Yazıya aktif link verilmeden, kaynak alınamaz!