Hedef İstanbul!
Çanakkale Savaşlarının başlama hikayesi, 13 Ocak 1915’te İngiliz Harp Konseyi’nin yaptığı toplantı “Hedefi İstanbul olmak üzere, Gelibolu Yarımadası’nı topa tutmak ve almak için, Şubatta bir sefer hazırlıklarına başlanması” kararıyla başlar. 19 Şubat’ta başlayacak harekâtın asıl hedefi İstanbul’dur. Müttefik Kuvvetler, Çanakkale’de açılacak bir cephe ile Osmanlı Devleti’nin başkenti İstanbul’u alarak Osmanlı Devleti’ni savaş dışı bırakacak, Rusya’ya yardım ulaştırabilecekti. Her şeyden önce İngiltere İstanbul’a Rusya’dan önce hâkim olacak, Osmanlı Devleti’ni savaş dışı bırakacaktı. 20. yüzyılın ilk çeyreğinde iki büyük blok (İtilaf ve İttifak) arasında başlayan savaş, birkaç ay içinde Osmanlı Devleti’ni de içine aldı.
Osmanlının Varoluş Mücadelesi
Dünya Savaşı’nda İttifak Devletleri safında Almanya’nın yanında savaşa giren Osmanlı Devleti, Çanakkale Cephesi’nde millet olarak bir varoluş mücadelesi vermiştir. İngiltere Rusya’nın 2 Ocak 1915’teki yardım talebi üzerine, Çanakkale Boğazı’nı geçip İstanbul’u Rusya’dan önce işgal etmek istemiştir. Böylece Osmanlı Devleti’nin başkenti ele geçirilecek, savaş da sona erecektir. Savaş gemileri ile Çanakkale Boğazı’ndan rahat bir şekilde geçeceklerini düşünen Müttefikler (İngiltere ve Fransa), 18 Mart 1915’te beklemedikleri bir mağlubiyet yaşamışlardır. Nusret mayın gemisinin döşediği mayınlar, Müttefiklerin üç büyük zırhlısını batırmıştır. Çanakkale Boğazı’nı denizden geçemeyeceklerini anlayan Müttefikler 25 Nisan 1915’te büyük bir kara harekâtına başladılar.
Müttefik Kuvvetler Komutanları
İngiliz General Sir Ian Hamilton Akdeniz Seferi Kuvvetleri komutanı, İngiliz Amiral Sir John de Robeck 18 Mart 1915’de Müttefik Donanma komutanı, Fransız General Henri Gouraud Fransız Seferi Kuvvet komutanı, İngiliz General Sir William Riddel Birdwood Avustralya ve Yeni Zelanda Birlikeri (ANZAK) komutanı.
Osmanlı Devleti Komutanları
Tümgeneral Cevat (Çobanlı) Paşa Çanakkale Müstahkem Mevkii komutanı, Alman Mareşal Otto Liman von Sanders Gelibolu Yarımadası’nı savunmak üzere kurulan 5. Ordu komutanı, Tümgeneral Mehmet Esat (Bülkat) Paşa Kuzey Grubu ve 3. Kolordu komutanı, Yarbay Mustafa Kemal (Atatürk) 19. Tümen ve Anafartalar Grup komutanı.
Müttefik Ordusu Harekât Planı
Deniz Harekâtı: İlk önce Boğaz’ın dış istihkâmları susturulacaktı. Sonraki aşamada ise orta ve Kilit Bahir-Çanakkale hattında bulunan merkez istihkâmlar susturulacaktı. Mayınlar temizlenerek İstanbul işgal edilecekti.
Kara Çıkarması: 18 Mart’ta başarılı olunamayınca İngiltere ve müttefiki Fransa karadan bir harekât ile Boğaz’ı açmak amacıyla 25 Nisan 1915 sabahı Gelibolu Yarımadası’nda Arıburnu ve Seddülbahir sahillerine, Anadolu tarafında ise Kumkale’ye birliklerini çıkarmayı planlamışlardı. Hedef: İlk gün Arıburnu’nda Koca çimen tepesi, Seddülbahir’de ise Alçıtepe’yi işgal ederek, Kilit Bahir Platosuna ulaşmak ve Boğaz’ı savaş gemilerine açmak.
Osmanlı Ordusu Savunma Planı
Deniz Savunması: Boğaz’ın savunması esas olarak mayın hatlarına dayanmaktadır. Sahillere yerleştirilmiş olan top bataryaları ve aydınlatmalar ile mayın hatlarının güvenliğinin sağlanması hedeflenmişti. İstanbul’u denizaltı saldırı- larından korumak için Boğaz’ın farklı noktalarına denizaltı ağları yerleştirildi. Ayrıca bu mayınları koruyan tabyalar da Türk savunmasının temel unsurlarındandı.
Kara Savunması: 5. Ordu komutanı Liman von Sanders, çıkarmaların Saros Körfezi kıyılarına yapılacağını beklemekteydi. Bu nedenle, Gelibolu Yarımadası’nın en dar bölgesinde iki tümenlik bir kuvvet bıraktı. Liman von Sanders birliklerin önemli bir bölümünü geride tutarak çıkarma kuvvetlerinin harekâtları sırasında taarruz etmeyi planlıyordu.
Orduların Savaş Kapasiteleri
Müttefik Ordusu İngiltere ve Fransa’nın kendi ülkelerinden ve Avustralya, Yeni Zelanda, Hindistan, Nepal, Senegal vs. sömürgelerinden getirdiği, askerlerden oluşmuştur.56000 asker,248 savaş gemisi (29 adet ağır zırhlı savaş gemisi, 20 adet muharebe kruvazörü 2 adet uçak gemisi, 20 adet kruvazör, 25 adet muhrip, 8 adet monitör, 9 adet denizaltı, 5 adet askeri yat 6 adet balon gemisisinden (zeplin), 131 adet diğer savaş gemisi) oluşmaktaydı.
Osmanlı Ordusu, Osmanlı Devleti müttefiki Almanya ile birlikte bugün üzerinde otuzu aşkın devletin olduğu Osmanlı coğrafyasındaki tüm vatandaşları ve gönüllülerden oluşmaktaydı.32000 asker ve 59 savaş gemisinden (3 muharebe gemisi, 2 kruvazör, 2 torpido kruvazörü, 8 muhrip, 10 torpidobot, 17 gambot, 17 motor gambot) oluşmaktaydı.
Çanakkale Muharebeleri 19 Şubat 1915 – 9 Ocak 1916
28 Temmuz 1914 1. Dünya Savaşı 28 Haziran 1914’te Avusturya Macaristan İmparatorluğu veliahtının öldürülmesi üzerine gelişen olaylar sonucu bugünkü Avusturya’nın Sırbistan’a savaş ilen etmesi ile savaş başladı.
13 Ocak 1915 Çanakkale’de Bir Cephe Rusya’nın 2 Ocak’ta yardım talebi üzerine toplanan İngiliz Savaş Konseyi “Hedefi İstanbul olan, Gelibolu Yarımadası’nı almak için Şubat’ta bir sefer hazırlığı” kararı aldı.
25 Şubat 1915 Boğaz Giriş Tabyaları 19 Şubat’ta başlayıp 25 Şubat’a kadar süren bombardıman sonrası giriş tabyaları kullanılamaz hale getirildi.
8 Mart 1915 Nusret’in Mayınları Nusret mayın gemisi saat 05.00’ten saat 08.00’e kadar Erenköy Koyu’na 26 mayın döktü.
18 Mart 1915 18 Mart Deniz Zaferi Çanakkale Deniz muharebeleri yapıldı. Türk topçuları kahramanca mücadele etti. Müttefiklerin üç büyük zırhlısı battı. Çanakkale Zaferi Türk milletinin oldu.
25 Nisan 1915 Kara Çıkarması Müttefik askerleri Arıburnu, Seddülbahir ve Kumkale’ye asker çıkardı. Çanakkale Cephesi’nden ikinci dönem başladı. Dokuz ay sürecek muharebeler her iki taraf açısından da önemli sonuçlar doğurdu.
28–30 Nisan 1915 1. Kirte Muharebesi İngiliz askerleri çıkarmanın ilk günü Kirte (Alçıtepe) köyünü ele geçirmek için tekrar taarruza geçti.
6–8 Mayıs 1915 2. Kirte Muharebesi Birinci Kirte Muharebeleri sonrası İngiliz birlilkeri taarruzlarına devam etti.
21-22 Haziran 1915 1. Kereviz dere Muharebesi Fransızların taarruzu; 1. Kereviz dere (83 rakımlı tepe) Muharebesi
28 Haziran – 5 Temmuz 1915 Zağındır Muharebeleri Kirte (Alçıtepe) köyünü ele geçirmek üzere Zığındere bölgesinde kanlı taarruzlar başladı.
6 Ağustos 1915 Anafartalar Çıkarması Müttefikler 25 Nisan kara çıkarmasında istenilen sonucu alamayınca aynı hedeflere ulaşmak için yeni birliklerle taarruz etme kararı aldı.
8 Ağustos 1915 Mustafa Kemal Bey Anafartalar’da İngiliz birliklerinin ilerlemesi; Anafartalar Grup komutanı Ahmet Feyzi (Feyzullah) Bey’in iki defa Liman Paşa’nın emrini tehir etmesi üzerine Anafartalar Grubu Komutanlığına Albay Mustafa Kemal’in atanması
8 Ağustos 1915 Mustafa Kemal Bey Anafartalar’da İngiliz birliklerinin ilerlemesi; Anafartalar Grup komutanı Ahmet Feyzi (Feyzullah) Bey’in iki defa Liman Paşa’nın emrini tehir etmesi üzerine Anafartalar Grubu Komutanlığına Albay Mustafa Kemal’in atanması
20 Aralık 1915 Arıburnu’nun Tahliyesi Müttefikler uzun tahliye faaliyetlerinden sonra gece 04.15’te Arıburnu’ndan, 05.15’te Suvla’dan asker ve mühimmatları tahliye etti.
9 Ocak 1916 Seddülbahir’in Tahliyesi Müttefikler Gelibolu’da işgal ettikleri son nokta Seddülbahir’i de tahliye etti. Zafer Türk milletinin oldu.
Çanakkale savaşından Bazı önemli Başlıklar
Mustafa Kemal’in Karargâhı: Bigalı Atatürk Evi 19. Tümen komutanı Yarbay Mustafa Kemal 19 Nisan 1915’te de tümen karargâhını Eceabat’tan Bigalı köyüne taşıdı. Burada bir köy evinde 7 gece ikamet etti.
Nusret mayın gemisinin bıraktığı 26 Mayın Nusret mayın gemisi, Yüzbaşı Hakkı Bey komutasında 8 Mart sabahı Erenköy Koyu’na, kıyıya paralel olarak yüz metre aralıklarla 26 adet mayını başarıyla döşedi. Bu mayınlar 18 Mart 1915’te İngiliz ve Fransız zırhlıların batmasına, savaşın ve Dünya tarihinin seyrini değişmesine sebep olacaktı.
18 Mart 1915 Deniz Taarruzu: Zafer Zafer İtilaf Devletleri 16 muharebe gemisi ve onlarca refakat gemisinden oluşan Donanma ile Türk tabyalarına sabah 11.15’den taarruza başlamıştır. Akşam olduğunda Amiral Carden çeklime emrini verirken iki İngiliz (Bouvet ve İrresistible) ve bir Fransız (Ocean) zırhlısı mayınlara çarparak batacaktır.
25 Nisan 1915 Kara Çıkarmaları 18 Mart mağlubiyetinden sonra İngiltere ve müttefiki Fransa her ne pahasına olursa olsun hedefi İstanbul olan bu harekâta 25 Nisan 1915 sabahı Gelibolu Yarımadası’nın Seddülbahir ve Arıburnu sahillerine ve Anadolu’da Kumkale sahiline asker çıkararak devam eder.
Osmanlı Ordusunun Büyük Zaferi
Gelibolu Yarımadası’na birçok noktadan çıkarma yapan Müttefik kuvvetler, buralarda da Türk askerinin savunması karşısında bir şey yapamayarak, harekâtın başlangıcından yaklaşık 9 ay sonra 9 Ocak 1916’da geri çekilmek zorunda kaldılar.1915 yılı Ocak ayında İngiltere’nin İstanbul’u işgal ederek Osmanlı Devleti’ni savaş dışı bırakma planı, Gelibolu’da Türk siperleri önünde son buldu.
Çanakkale Savaşının Sonuçları
İngiltere ve Fransa ile Osmanlı ve Alman orduları arasında geçen ve iki taraftan toplam 500,000’den fazla insanın “kaybına” (ölüm, firar, esir, sakatlanma ve hastalıklar) neden olan savaşın ardından İtilaf Devletleri Çanakkale Boğazı’nı geçememiş, İstanbul’u işgal edememiştir. Pek çok tarihçi, Rusya’da zorda kalan çarlık rejimi devrilmesinde ve I. Dünya Savaşı 2 yıl uzamasında bu olayın önemli payı olduğu görüşündedirler.
Çanakkale Savaşı, müttefikleriyle Rusya’nın irtibatını önlemiş, bu arada Lenin ve yandaşları Bolşeviklerin Ekim Devrimi ile Rusya savaş dışı kalmıştır. Bu durum ihtilal Rusya’sı ile müttefiklerini birbirinden ayırmıştır. Sovyet Rusya Kurtuluş Savaşı yıllarında Ankara hükûmetine belirli ölçüde lojistik destek sağlamıştır.Bu savaşlar, İngiliz ve Fransız kuvvetlerini Gelibolu Yarımadası’na bağlamış, Almanya ve müttefiklerinin yükleri hafiflemiştir.Savaşta, çok sayıda eğitilmiş insan kaybedilmesi nedeniyle cumhuriyet döneminde eğitilmiş insan sıkıntısı çekilmiştir.Karşılıklı olarak çok büyük insan ve malzeme zayiatı verilmiştir.
Mustafa Kemal bu savaşta Conkbayırı Anafartalar ve Arıburnu’nda görev yapmıştır. Çıkartmanın ilk günü Conkbayırı’ndaki müdahalesi ve savaşın son aşamalarında üstlendiği görevler, Mustafa Kemal’in askeri yeteneklerini ortaya çıkarmış, “Anafartalar Kahramanı” olarak tanınmasını sağlamıştır. Bu durum daha sonraları Mustafa Kemal’in milli liderliğini ortaya çıkarmıştır.
Çanakkale Savaşları ile ilgili daha fazla fotograf için TIKLAYINIZ
Kaynak: www.mebilgi.com– Yazıya aktif link verilmeden, kaynak alınamaz!